Cái nôi bồi dưỡng tài năng
Năm 1965, thực hiện nhiệm vụ Đảng, Nhà nước và Chính phủ giao, một lớp Toán đặc biệt dành cho học sinh Trung học phổ thông ra đời ở Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội nhằm phát hiện, bồi dưỡng học sinh năng khiếu Toán học, tạo nguồn đầu vào cho các trường đại học ở trong và ngoài nước, chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao cho công cuộc xây dựng đất nước sau này. Đó là lớp Toán A0 - lớp chuyên đầu tiên của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội và cũng là lớp năng khiếu đầu tiên trong cả nước.
Năm 1974, học sinh khối chuyên Toán có mặt trong đoàn học sinh Việt Nam đầu tiên tham dự Olympic Toán quốc tế tại Cộng hòa dân chủ Đức. Dù lần đầu được cọ xát, học hỏi ở môi trường quốc tế, học sinh Hoàng Lê Minh của khối chuyên Toán đã xuất sắc giành huy chương Vàng đầu tiên, mở ra một giai đoạn với những thành tích rực rỡ trong các kỳ thi Olympic khu vực và quốc tế của khối chuyên sau này.
Từ những thành công của chuyên Toán A0, lần lượt khối chuyên Vật lí, khối chuyên Hóa học, khối chuyên Tin học, khối chuyên Sinh học được thành lập và phát triển. Trước năm 2011, học sinh các khối chuyên Tổng hợp đã khẳng định được vị trí dẫn đầu cả nước về thành tích thi Olympic quốc tế và tuyển sinh đại học. Chỉ tính riêng các cuộc thi Olympic quốc tế, học sinh của các khối đã giành được 38 huy chương Vàng, 28 huy chương Bạc và 58 huy chương Đồng.
Nhà trường cũng là đơn vị tiên phong trong việc triển khai phong trào nghiên cứu khoa học của học sinh với nhiều nhóm tham gia nghiên cứu khoa học với các dự án dự thi các cuộc thi khoa học kỹ thuật giành nhiều giải và huy chương trong nước, khu vực và quốc tế. Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN
Để đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn mới, ngày 14/6/2010, UBND thành phố Hà Nội đã có Quyết định thành lập Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên trên cơ sở sáp nhập các khối chuyên trực thuộc Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội. Ngay từ ngày mới sáp nhập 4 khối chuyên với nhau, nhà trường đã từng bước vượt qua những thiếu thốn về cơ sở vật chất, về đội ngũ các thầy cô giáo cơ hữu để cải tiến mô hình, cách thức tổ chức đào tạo ở từng khối chuyên, tạo đà phát triển lớn mạnh.
Từ đó cho đến nay, học sinh của trường vẫn là thành viên nòng cốt của các đội tuyển quốc gia tham dự các kỳ Olympic quốc tế. Trong đó, nhiều học sinh đã 2 lần liên tiếp giành huy chương Vàng Olympic Toán học, Hóa học, Tin học quốc tế như: Nguyễn Thế Hoàn lớp chuyên Toán khóa 2012-2015; Đinh Quang Hiếu lớp chuyên Hóa khóa 2014-2017; Phạm Đức Anh lớp chuyên Hóa khóa 2015-2018; Bùi Hồng Đức lớp chuyên Tin khóa 2017-2020… Nữ học sinh Nguyễn Phương Thảo, chuyên Sinh khóa 2015-2018 đoạt huy chương Vàng Olympic Sinh học quốc tế năm 2018 và giành điểm cao nhất cuộc thi. Đặc biệt, mới đây, học sinh Ngô Quý Đăng, lớp chuyên Toán khóa 2019-2022 đã xuất sắc giành huy chương Vàng và xếp hạng 4/616 tại Olympic Toán học quốc tế năm 2020. Đây là một trong những học sinh lớp 10 đầu tiên của Việt Nam được tham dự Olympic quốc tế.
Song song với mục tiêu đào tạo nhân tài, công tác giáo dục toàn diện của nhà trường cũng đạt nhiều kết quả ấn tượng, xứng tầm của một địa chỉ giáo dục uy tín bậc nhất trong cả nước. Trong các kỳ thi tuyển sinh đại học từ năm 2010 đến nay, nhà trường luôn đạt kết quả điểm thi trong top 10 trường Trung học phổ thông trên cả nước. Học sinh của trường hầu hết trúng tuyển vào các lớp cử nhân khoa học tài năng, lớp chất lượng cao hoặc lớp tiên tiến của các trường đại học lớn. Đồng thời, nhiều học sinh đã nhận được học bổng toàn phần của các trường đại học danh tiếng trên thế giới như Học viện Công nghệ Massachusets (MIT), Đại học Cornell, Đại học Duke của Hoa Kỳ; Đại học Oxford của Anh quốc; Đại học Kyoto của Nhật bản; Đại học Melbourne của Australia…
Nhà trường cũng thường xuyên tổ chức cho học sinh tham gia các tuần trao đổi giao lưu với học sinh quốc tế do các trường đại học của Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan… tổ chức. Thông qua các đợt giao lưu, học sinh của trường đều thể hiện năng lực về khoa học tự nhiên nổi trội và những kỹ năng của công dân toàn cầu như thuyết trình bằng tiếng Anh, làm việc nhóm, kỹ năng xử lý tính huống, được các giáo sư của các trường đại học nước ngoài đánh giá cao.
Sẵn sàng vượt qua thách thức
Thầm lặng phía sau những kết quả xuất sắc của các lứa học sinh trong thời gian qua là đội ngũ các thầy cô giáo luôn nỗ lực hết mình, tìm tòi, chuẩn bị những bài giảng cập nhật theo hướng mới nhất của thế giới để hướng dẫn học sinh lĩnh hội và tiếp nhận, nhất là những thầy cô tham gia bồi dưỡng các đội tuyển học sinh giỏi. Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Kim Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: Một ngôi trường Trung học phổ thông chuyên trong điều kiện cơ sở vật chất rất bình thường, đầu tư hạn hẹp và nhiều khó khăn khác, trong 10 năm qua có thể đào tạo được những học sinh giành được 53 huy chương các loại trong đó có 23/73 huy chương Vàng tại các kỳ thi Olympic quốc tế - đó là sự phi thường. Ngôi trường này cũng từng là nơi ươm mầm cho những tên tuổi các nhà khoa học, nhà hoạt động xã hội và quản lý tài năng như Giáo sư Trần Văn Nhung, Giáo sư Đào Trọng Thi, Giáo sư Đàm Thanh Sơn và các nhà khoa học tầm vóc khác... Ngày nay, nhắc tới Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên là nhắc tới một thương hiệu, niềm mong ước của học sinh phổ thông và là niềm tự hào của nhiều thế hệ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: Danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới là phần thưởng vô cùng quý giá và rất đỗi tự hào của thầy và trò nhà trường. Đó là minh chứng thuyết phục về sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội tới việc phát hiện, bồi dưỡng nhân tài ở cấp Trung học phổ thông để chuẩn bị nguồn nhân lực tốt nhất theo yêu cầu phát triển của khoa học, kỹ thuật, công nghệ, kinh tế, văn hóa giáo dục của đất nước trong giai đoạn mới.
Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Trần Văn Nhung - học sinh khoá I của khối chuyên Toán chia sẻ: Cái mới, cái sáng tạo ở lớp chuyên Toán A0 và các lớp chuyên nói chung sau này là rèn luyện cho học sinh khả năng tư duy, sáng tạo trong học tập, nghiên cứu khoa học, vận dụng vào cuộc sống. Ông khẳng định đã rất may mắn được dạy dỗ bởi những thầy giáo, nhà toán học tài năng và nhiệt huyết. Các thầy của khối chuyên Toán là những người thầy biết cách truyền cảm hứng cho học trò.
TS. Lê Công Lợi, Hiệu trưởng trường THPT Chuyên Khoa học Tự nhiên. Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN
Tiến sĩ Lê Công Lợi, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên bày tỏ: Thầm lặng phía sau những kết quả xuất sắc của các lứa học sinh là đội ngũ các thầy cô giáo luôn nỗ lực hết mình, tìm tòi. Các thầy cô chuẩn bị bài giảng cập nhật theo hướng mới nhất của thế giới để hướng dẫn học sinh lĩnh hội và tiếp nhận, nhất là những thầy cô tham gia bồi dưỡng các đội tuyển học sinh giỏi. Mặc dù số lượng các thầy cô giáo cơ hữu của nhà trường còn mỏng nhưng đã khắc phục mọi khó khăn để không ngừng học hỏi, tiên phong mở đường khám phá tri thức đỉnh cao cùng với các học trò xuất sắc.
Hoàn thành chặng đường 10 năm đầu tiên sau khi sáp nhập từ các khối chuyên Tổng hợp, trước cơ hội toàn cầu hóa, sự phát triển nhanh chóng của tri thức nhân loại, sự thay đổi chóng mặt của công nghệ, nhất là đối mặt với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên cũng đối diện với không ít thách thức.
Theo Tiến sĩ Lê Công Lợi, việc chinh phục đỉnh cao tại các kỳ Olympic quốc tế ngày càng có sự cạnh tranh cao. Trong khi đó, khoa học giáo dục cũng giống như các khoa học khác, phát triển và thay đổi ngày càng nhanh chóng nên áp lực đặt lên vai người thầy ngày càng lớn. Vì vậy, trong thời gian tới, bên cạnh việc giữ gìn và phát huy danh tiếng chuyên Tổng hợp, chuyên Khoa học Tự nhiên, thầy và trò nhà trường quyết tâm dạy và học để có nền tảng tư duy tốt, có khả năng vượt qua thách thức nhưng vẫn giữ được tư duy sáng tạo, đổi mới; sẵn sàng tiên phong lựa chọn theo học các ngành học khó, ngành học mới để góp sức cho công cuộc xây dựng, phát triển và bảo vệ Tổ quốc.
Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội PGs Ts Nguyễn Kim Sơn chia sẻ: Đất nước duy trì ổn định và phát triển cần nhiều nguồn nhân lực chất lượng cao, nhưng đất nước muốn phát triển bứt phá, phát triển nhanh chóng để đạt tới vị trí một quốc gia phát triển trong thời gian ngắn thì cần nhân tố đặc biệt là nhân tài. Do vậy, Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên cần đặt vấn đề đổi mới toàn diện việc phát hiện và bồi dưỡng nhân tài trong bối cảnh mới và yêu cầu mới; đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập cho đối tượng học sinh chuyên. Trong đó, triển khai sâu rộng phương pháp giáo dục cá thể hóa, xây dựng môi trường giáo dục tiên tiến và đặc biệt dành cho đối tượng học sinh chuyên, phát triển toàn diện người học cả về trí tuệ, đạo đức, tâm hồn, cả năng lực tư duy, tầm nhìn và năng lực thẩm mỹ, cả cảm xúc, trực giác và trí tưởng tượng.
Trong giai đoạn phát triển mới, Đại quốc Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên sẽ tiếp tục quan tâm, đầu tư nhiều hơn nữa cho Trường Trung học phổ thông Chuyên Khoa học Tự nhiên nhằm gắn đào tạo Trung học phổ thông Chuyên với các bậc đào tạo tiếp theo để biến việc phát hiện và đào tạo nhân tài thành một chuỗi phát triển liên tục.
